Bevolkingsgroei in steden
Door Léon Groenemeijer
Gepubliceerd op 06 juni 2014 Download deze publicatie
In opdracht van de Ministeries van BZK en IenM heeft ABF de bevolkingsgroei in de Nederlandse steden geanalyseerd. Na drie decennia bevolkingsverlies als gevolg van spontane en geplande suburbanisatie zijn de grote(re) steden in Nederland vanaf halverwege de jaren tachtig weer in bevolkingsomvang toegenomen. Veel middelgrote en kleine steden groeien al decennialang. In dit rapport wordt de demografische ontwikkeling van steden en ommelanden in Nederland in beeld gebracht. Naast structurele factoren liggen er aan de huidige bevolkingsgroei in veel steden ook conjuncturele factoren ten grondslag.
Structurele groei in steden De hernieuwde bevolkingsgroei in de grote(re) steden is geïnitieerd door enerzijds de sterke instroom van studenten als gevolg van de groei van het hoger onderwijs en anderzijds de instroom van niet-westerse allochtonen. Door economische en technologische veranderingen zijn goed bereikbare stedelijke regio’s met een hoogopgeleide bevolking bij bedrijven in kennisintensieve bedrijfstakken in trek. Agglomeratievoordelen werken daarbij in het voordeel van grote stedelijke regio’s.
Ook het overheidsbeleid is van grote invloed. Na alarmerende rapporten in de jaren tachtig is er geïnvesteerd om de positie van de steden te verbeteren. Beleid op het gebied van ruimtelijke ordening, stedelijke vernieuwing en regionaal bestuur is van groot belang geweest voor de bevolkingsgroei in de steden. Woningbouwlocaties in en nabij de steden kregen onder de noemer ‘de compacte stad’ de voorkeur en werden mede door rijksbijdragen mogelijk gemaakt.
Steden zijn niet alleen populair bij alleenstaanden en paren. Een toenemend aantal huishoudens met kinderen woont in de steden. De sterkst groeiende steden laten een spectaculaire relatieve verjonging zien en kennen een hoge natuurlijke aanwas. Deze steden trekken veel jonge mensen uit binnen- en buitenland.
Niet alle steden in Nederland kennen een hoge bevolkingsgroei. Het palet loopt uiteen van zeer sterk groeiend tot stagnerend en krimpend. Naast omvang van de stad speelt ligging ten opzichte van het economisch kerngebied van Nederland en de aanwezigheid van instellingen voor hoger onderwijs een rol. Ook de mate waarin een stad de regionale groei heeft kunnen/mogen opvangen is mede bepalend voor de omvang van de stedelijke bevolkingsgroei.
Conjuncturele bevolkingsgroei in stedenEr zijn daarnaast ook conjuncturele factoren die bij hebben gedragen aan de sterke groei van de steden in de periode vanaf de eeuwwisseling. Vanwege het lage geboortecohort eind jaren zeventig, begin jaren tachtig zijn er momenteel relatief weinig dertigers in Nederland, een leeftijdsgroep die vaak de stad voor het ommeland verruilt. Daarnaast is er het effect van de crisis op de woningmarkt. Uit analyses van het binnenlands migratiesaldo blijkt dat de stroom 30-plussers en kinderen vanuit stad naar ommeland sinds het uitbreken van de crisis met een derde is verminderd.
Prognose In de komende jaren concentreert de bevolkingsgroei zich in de steden en ommelanden in het midden van land. In het bijzonder groeit de bevolking sterk in de band die zich uitstrekt van Den Haag tot en met Zwolle en Arnhem. In deze band, maar ook daarbuiten, zo is de verwachting, groeien steden sterker dan ommelanden. In hoeverre deze verwachtingen uitkomen is echter sterk afhankelijk van de financiële mogelijkheden om in de steden te verdichten en stadsranden te transformeren. Grondopbrengsten zijn onder invloed van de prijsdaling op de koopwoningenmarkt en de overproductie van veel andere typen vastgoed sterk gedaald. Op korte termijn zal de bouw van veel kleine woningen, het delen van woningen, en mondjesmaatbouw in de uitlegwijken het beeld in de steden bepalen.
Meer weten?
Neem contact op met Leon Groenemeijer 015-27 99 340